Tạng phế
YHCT coi tạng phế có chức năng quan trọng đó là “phế chủ về hô hấp”. Phế có chức năng tiếp nhận dưỡng khí, khí trời, đồng thời kết hợp với khí của thuỷ cốc (chất dinh dưỡng chất bổ của thức ăn) để tạo ra tông khí nuôi dưỡng cơ thể. về thực chất của quá trình này là sự trao đổi giữa oxy của không khí (trong phế) với CO2 do hồng cầu mang tải từ hệ thông tĩnh mạch đến và ở đó diễn ra một quá trình “khí hóa”. Hồng cầu tiếp nhận oxy, được chuyển về tim để phân bố toàn cơ thể và thán khí từ phế được thải ra ngoài, qua hệ thống khí phế quản. Do ý nghĩa đó mà YHCT quan niệm phế đóng vai trò thở ra là như vậy.
Trong điều kiện bình thường, ở cơ thể khoẻ mạnh, luồng không khí trong lành từ ngoài vào trong phế là ngược lại đòng thán khí từ phế được thải ra đều đều như thế và YHCT gọi là 1 hơi thở. Song nếu trên dường đi đó, có một trở ngại (bụi, hơi, khí…) kích thích vào niêm mạc mũi, lập tức khí phế quản bị co thắt, và một luồng khí từ phế đẩy mạnh ra ngoài, nhằm đẩy lùi vật lạ, không cho nó đi /sâu vào phế, mà tạo thành ho. Như vậy có thể coi ho cũng là một quá trình tích cực để bảo vệ phế và mỗi khi mắc bệnh ho hen người ta quan tâm trước hết là tạng phế.
- Phế chủ bì mao: Ý nói phế quan hệ mật thiết với da và lông. Phế liên quan đến sự khai (mở), hợp (đóng) tấu lý (lỗ chân lông). Trên thực tế nóng lạnh của khí hậu cũng tác động lên da, lỗ chân lông và ảnh hưởng đến phế. Cảm mạo phong hàn phong nhiệt, hàn tà, nhiệt tà cũng từ biểu (da, lông) mà đi sâu vào trong, cũng ảnh hưởng đến phế, làm cho phế bị ho, và ngược lại khi phế mắc bệnh ho; đặc biệt là hen, lỗ chân lông rất thô và giãn to, càng tạo điều kiện cho hàn tà dễ thâm nhập vào, làm bệnh hen suyễn dễ tái phát và nặng thêm. Cũng chính vì lý do đó cho nên khi bị ho hoặc hen, YHCT thường kết hợp trị phế kiêm cố biểu, để làm săn da, giúp cho việc chỉ hãn tốt hơn. Khi hãn (mồ hôi) được thu liễm sẽ có lợi cho khí phê âm, trên cơ sở đó sẽ làm cho phế mạnh hơn. Trên thực tế lâm sàng, những người bị ho hoặc hen mà mồ hôi ra nhiều, hay bị cảm lạnh và điều đó làm cho bệnh hen tái phát hoặc nặng thêm.
